На денешен ден
Рубрика: На денешен ден – 28 март

1749.- Роден е францускиот астроном, математичар и физичар Пјер Симон Лаплас (Пјер, Лаплас). Се истакнал со дела од областа на небесната механика, а својата позната хипотеза за потеклото на Сончевиот систем, позната како теоријата Кант-Лаплас, ја објавил во 1796 година.
1776.- Во Москва е основан Бољшој театарот, голем оперски и балетски театар по моделот на Санкт Петербург, каде што се изведувале оперски претстави од четириесеттите години на 18 век.
1800 – Ирскиот парламент го усвои Актот за сојуз на Ирска со Англија.
1811.- Умре српскиот просветител, писател, филозоф и педагог Доситеј Обрадовиќ, првиот српски министер за образование (1811), една од најзначајните и највлијателните личности во Србија на крајот на 18 и почетокот на 19 век. Со своите дела ги проповедал и бранел европските граѓански идеи засновани на современите рационалистички и просветлени филозофски насоки („Живот и поврзаност“, „Басни“, „Христоност“, „Собори на здравиот разум“, „Собрание“).
1868.- Роден е рускиот писател Максим Горки, кој се смета за основоположник на социјалистичкиот реализам во руската литература. Тој одигра значајна улога во политичкиот и културниот живот на Советска Русија и во 1934 година стана првиот претседател на Советскиот Сојуз на писатели. Починал во 1936 година („Макар Чудра“, „Мати“, „На дну“).
1881.- Во Виена е потпишана „Железничка конвенција“ за изградба на железницата Белград-Ниш. Железничката пруга долга 243,5 километри била изградена во 1884 година, а со финансиска помош на странски конзорциуми, до 1890 година во Србија биле изградени 1.060 километри пруга до австроунгарската, бугарската и турската граница.
1930.- Двата најголеми турски града, Константинопол и Ангора, добија нови имиња – Истанбул и Анкара.
1939.- Републиканската армија го предала Мадрид на силите на генералот Франко, со што завршила Шпанската граѓанска војна. На 1 април генералот Франко го објави крајот на војната која траеше 986 дена и однесе над милион човечки животи.
1941.- Во Втората светска војна, британските поморски сили и нанесоа големи загуби на италијанската морнарица во битката кај Кејп Матапан.
1941.- Во почетокот на депресијата предизвикана од Втората светска војна, англиската писателка Вирџинија Вулф изврши самоубиство. Авторката на романите „Патување до светилникот“ и „Госпоѓа Даловеј“ се смета за една од најзначајните англиски романсиерки на 20 век.
1942.- Британците со ненадеен напад на морнарицата, авијацијата и копнените сили го уништија француското пристаниште Сен Назер, каде што беа закотвени германските воени бродови.
1943.- Во Беверли Хилс, Калифорнија, умре рускиот композитор и пијанист Сергеј Рахмањинов, автор на познатите концерти за пијано и „Рапсодии на тема од Паганини“. Роден е во Русија на 1 април 1873 година, а емигрирал во САД во 1918 година.
1945.- САД ја признаа владата на Демократска Федеративна Југославија.
1969.- Умре американскиот генерал и државник Двајт Дејвид Ајзенхауер, врховен командант на сојузничките сили во Втората светска војна во Европа, командант на НАТО 1950-52 година. и претседател на САД 1953-61.
1970.- Најмалку 1.100 луѓе загинаа во земјотрес што го уништи турскиот град Гедиз и околните села во западна Анадолија.
1973.- Американскиот актер Марлон Брандо одби да го прифати Оскар за неговата главна улога во филмот „Кум“ и ја испрати индиската актерка Сакин Литлфедер на церемонијата на доделување за да ги опише страдањата на американските Индијанци.
1985.- Умре францускиот сликар од руско-еврејско потекло Марк Шагал, кој и покрај сите уметнички форми и експерименти што го одбележаа 20 век, успеа да изгради оригинален индивидуален ликовен израз („Виолинистот“, „Свршеница“). Тој ги илустрираше басните на Ла Фонтен, Гогољовите „Мртви души“, Библијата, го наслика трезорот на Париската опера, синагогата во Ерусалим, зградата на ОН и направи витражи во катедралата во Мец.
1989.- Во Белград беа објавени измените на Уставот на Србија, со кои на покраините им беше одземена можноста да стават вето на уставните промени во Србија и дел од нивните законодавни, административни и судски функции. Ревизијата на Уставот на Републиката беше придружена со масовни демонстрации на Албанците во Косово. Во судирите со полицијата загинаа 22 демонстранти и двајца полицајци.
1994.- Умре францускиот драматург Ежен Јонеско од романско потекло, творец на „антитеатарот“ и еден од најважните автори на „театарот на апсурдот“ („Ќелавата пејачка“, „Жак или потчинување“).
2002.- Умре познатиот холивудски режисер и сценарист Били Вајлдер, добитник на шест Оскари од 20 номинации.
2003.- На Фрушка Гора (Војводина) беше пронајдено телото на поранешниот претседател на Претседателството на Србија, Иван Стамболиќ (киднапиран на крајот на август 2000 година). Стамболиќ беше убиен од припадници на Единицата за специјални операции (ЕСО) на МУП на Србија, кои беа осудени на максимална затворска казна.
2003 – Од островот Танегашима, Јапонија ги лансираше своите први шпионски сателити во вселената, што ќе и даде независност на земјата во собирањето податоци, вклучително и движењата на севернокорејската војска. Јапонија претходно се потпираше на американското разузнавање.
2004.- Умре познатиот британски актер, сценарист, писател, режисер и продуцент Питер (Питер) Јустинов, кој најголемиот успех го постигна играјќи во филмовите „Quo Vadis“, „Ние не сме ангели“. Доби Оскар за епизодната улога во филмовите „Спартак“ и „Топкапи“.
2005.- Над 1.000 луѓе загинаа во силен земјотрес што го погоди западниот брег на индонезискиот остров Суматра.
2006.- Умре Александар Саша Ненадовиќ, новинар, главен уредник и дописник на Политика од САД и Велика Британија. Помина повеќе од половина век во новинарството, беше специјален известувач од многу земји и соработник на НИН, Борба, Наше борба, Данас и Република. Тој беше еден од основачите на новинската агенција Бета и Форумот за меѓународни односи при Европското движење во Србија.
2009.- Умре познатиот филмски критичар, теоретичар и историчар Ранко Мунитиќ. Тој беше и филмски сценарист, публицист и еден од најдобрите познавачи на стрипот и анимацијата во поранешна Југославија. Автор е на голем број книги и публикации, меѓу кои „Филмски непријатели“ и „Филмски пријатели“, „Половина век филмска анимација во Србија“, „За анимација“, „За документарен филм“.
2013.- Поглаварот на Римокатоличката црква, папата Франциско, на Велики четврток пред Велигден, им ги изми нозете на затворениците – малолетници во Рим, како што тоа го правеше во Аргентина пред неколку години. На церемонијата во затворот Казал дел Мармо присуствуваа и две малолетни лица, што претставува прво папско одбележување на Велики четврток со учество на жени.
2017 – Сенатот на САД го ратификуваше протоколот за пристапување на Црна Гора во НАТО.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден – 3 јуни

На денешен ден 3 јуни, хронолошки подредени значајни настани што се случиле низ различни години и делови на светот. Еве краток преглед на најважните случувања по категории:
Политика и војни
1808 – Роден е Џеферсон Дејвис, претседателот на Конфедерацијата во американската Граѓанска војна.
1818 – Британија ја завршува последната војна против Маратите, зацврстувајќи ја својата контрола над Индија.
1940 – Завршува евакуацијата од Денкерк, еден од најважните настани во Втората светска војна.
1999 – Слободан Милошевиќ го прифаќа мировниот план за Косово, што доведува до прекин на НАТО-бомбардирањата.
Култура и уметност
1875 – Умира Жорж Бизе, автор на операта Кармен.
1899 – Умира Јохан Штраус Младиот, познат по валцерите и оперетите.
1924 – Умира Франц Кафка, чија литература имаше длабоко влијание во 20 век.
1926 – Роден Ален Гинсберг, битнички поет, автор на Howl.
2009 – Почина Коко Тејлор, „кралицата на блузот“.
2016 – Почина Мухамед Али, шампион во бокс и симбол на борбата за човекови права.
Наука и технологија
1965 – Едвард Вајт станува првиот Американец што „прошетал“ во вселената.
1973 – Совјетскиот авион Туполев 144 се урива за време на аеромитинг.
Социјални и политички движења
1968 – Почеток на студентските протести во Југославија, првиот сериозен бран на отпор кон комунистичкиот систем.
2020 – Се формира новата косовска влада предводена од Авдулах Хоти.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (26 мај)

На денешен ден 26 мај, хронолошки подредени значајни настани што се случиле низ различни години и делови на светот. Еве краток преглед на најважните случувања по категории:
📜 Античко и средновековно време
-
604 г. – Починал Свети Августин, првиот надбискуп на Кентербери, испратен од Папата Григориј I во Англија со мисија да го прошири христијанството.
-
735 г. – Умрел Свети Беде, англиски монах и историчар, автор на “Црковна историја на англискиот народ”.
-
1521 г. – Император Карло V го издал Вормскиот едикт, со кој Мартин Лутер и неговите следбеници биле прогласени за еретици и прогонети.
🕌 Историја на Азија
-
1659 г. – Ауранџеб, индискиот Могол, станал цар по насилно преземање на тронот од својот татко и браќа.
👑 Европска политика и култура
-
1805 г. – Наполеон Бонапарта бил крунисан за крал на Италија во Миланската катедрала.
-
1822 г. – Роден Едмон Гонкур, француски писател. По неговата смрт е основана Академијата Гонкур, која ја доделува престижната книжевна награда „Гонкур“.
-
1851 г. – Во Лондон започнал првиот меѓународен шаховски турнир. Победил Адолф Андерсен.
-
1868 г. – Последно јавно погубување во Англија – Мајкл Барет бил обесен.
-
1876 г. – Починал Франтишек Палацки, еден од најзначајните чешки историчари и политичари.
-
1896 г. – Николај II бил крунисан за последниот цар на Руското Царство.
⚔️ 20 век – војни и политики
-
1912 г. – Роден Јанош Кадар, лидер на комунистичка Унгарија.
-
1942 г. – Потпишан британско-советски договор за соработка во Втората светска војна.
-
1955 г. – Никита Хрушчов ја посетил Југославија; потпишана Белградска декларација – нормализација на односите.
-
1966 г. – Британска Гвајана станала независна држава.
-
1972 г. – Потпишан SALT 1 договорот (ограничување на нуклеарно оружје) меѓу СССР и САД.
-
1976 г. – Починал германскиот филозоф Мартин Хајдегер, автор на „Битието и времето“.
-
1978 г. – Починала балерината Тамара Карсавина, икона на Рускиот балет.
-
1991 г. – Звијад Гамсахурдија е избран за претседател на Грузија.
-
1991 г. – Авион од компанијата на Ники Лауда се урнал во Тајланд – загинале 223 лица.
-
1997 г. – Австралискиот премиер се извинил на Абориџините за асимилаторските политики.
-
1998 г. – Србија усвоила спорен Закон за универзитетите, предизвикувајќи масовни протести.
-
2001 г. – Организацијата на африканско единство (ОАЕ) е заменета со Африканска унија.
-
2002 г. – Роман Полански ја освоил Златната палма за филмот „Пијанистот“.
-
2003 г. – Укрински авион се урнал кај Трабзон, Турција – загинале 75 луѓе, вкл. 62 шпански мировници.
-
2004 г. – Потпишан договор за поделба на власта во Судан.
-
2008 г. – Починал Сидни Полак, познат холивудски режисер, добитник на Оскар за „Мојата Африка“.
-
2011 г. – Уапсен Ратко Младиќ, обвинет за геноцид во Босна.
-
2013 г. – Во Опленац погребани посмртните останки на југословенскиот крал Петар II и членовите на неговото семејство.
-
2014 г. – Белгискиот премиер Елио ди Рупо поднел оставка по изборите.
-
2017 г. – Поплави и лизгања на земјиште во Шри Ланка усмртиле 200 луѓе.
-
2019 г. – На изборите за Европскиот парламент, традиционалните партии го задржале мнозинството.
-
2023 г. – Напнатости во северно Косово, со судири меѓу Срби и косовската полиција, поради влез на албански градоначалници во општински згради.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (24 мај)

На денешен ден 24 мај, хронолошки подредени значајни настани што се случиле низ различни години и делови на светот. Еве краток преглед на најважните случувања по категории:
🪐 Наука и технологија
-
1543 – Почина Николај Коперник, полски астроном кој ја воведе хелиоцентричната теорија. Со делото „De revolutionibus orbium coelestium“ постави темели за модерната астрономија.
-
1544 – Роден Вилијам Гилберт, кој ја постави теоријата за магнетната природа на Земјата.
-
1686 – Роден Габриел Фаренхајт, кој го измисли живиниот термометар и ја воведе Фаренхајтовата скала.
-
1844 – Самуел Морс ја испрати првата телеграфска порака: „What hath God wrought?“
⚔️ Историски и политички настани
-
1822 – Битката кај Пичинча, победа на Антонио Хозе де Сукре против Шпанците – Еквадор добива независност.
-
1941 – Германскиот боен брод Бизмарк го потопува британскиот Худ – еден од најтешките загуби за британската морнарица во Втората светска војна.
-
1993 – Еритреја стекнува независност од Етиопија по три децении војна.
-
2002 – Потпишан е договор меѓу САД и Русија за големо намалување на нуклеарниот арсенал.
👑 Личности
-
1819 – Родена кралица Викторија, под чија власт Британската империја доживеала најголем подем.
-
1899 – Роден Бранислав Којиќ, еден од основоположниците на модерната српска архитектура.
-
1941 – Роден е Боб Дилан, легендарен музичар и поет, добитник на Нобелова награда за литература.
-
2015 – Почина Џон Неш, математичар познат по теоријата на игри, чие животно дело е прикажано во филмот A Beautiful Mind.
🧱 Културни и социјални настани
-
1883 – Отворен е Бруклинскиот мост, еден од најпознатите мостови во светот.
-
1926 – Отворена е Универзитетската библиотека во Белград, прва специјално изградена зграда за библиотека во Србија.
-
1974 – Почина Дјук Елингтон, еден од највлијателните џез музичари на 20 век.
-
Хроника12 часа
При изведување градежни работи на автопат Кичево-Охрид од дрвена платформа паднал работник, жител на Кина
-
Хороскоп1 ден
Хороскоп за среда (4 јуни)
-
Временска прогноза19 часа
Попоски апелира за локална дестабилизација со пороен дожд, ова се информациите
-
Македонија1 ден
(ФОТО) СВР Охрид одржа работилници на тема „Безбедност и правила за децата во сообраќајот“ со ученици од второ и трето одделение на основни училишта
-
Македонија1 ден
МВР изрече кривична пријава за злоупотреба на службената положба и овластување и злоупотреба на постапката за јавен повик, доделување на договор за јавна набавка или јавно-приватно партнерство
-
Хороскоп3 часа
Хороскоп за четврток (5 јуни)
-
На денешен ден1 ден
Времеплов: На денешен ден – 3 јуни
-
Автомобили1 ден
Новиот прототип на „Subaru“ се очекува да дебитира на „Japan Mobility Show 2025“