Свет
Загадувањето на воздухот убива 9 милиони луѓе годишно

Според новиот глобален извештај објавен во средата, загадувањето на воздухот годишно резултира со прерана смрт на околу 9 милиони луѓе ширум светот, а експертите предупредуваат дека се повеќе луѓе умираат од последиците од труење со олово.
Отпадот создаден од човекот, кој се акумулира во воздухот, водата и почвата, ретко убива луѓе веднаш. Најчесто е причина за развој на срцеви заболувања, рак, респираторни проблеми, дијареа и други сериозни болести.
Комбинацијата на урбанизација и загадување на воздухот со индустриски процеси резултираше со зголемување од 7 отсто на смртните случаи поврзани со загадувањето помеѓу 2015 и 2019 година, според анализата на податоците од најновата студија објавена во онлајн списанието Lancet Planetary Health.
Авторите, исто така, ги анализираа податоците од студијата наречена Глобален товар на болести, Универзитетот во Вашингтон, која ја проценува вкупната изложеност на загадување и го пресметува ризикот од смрт. Тие велат дека влијанието на загадувањето врз глобалното здравје е „сè уште многу поголемо од негативните ефекти на војната, тероризмот, маларијата, ХИВ, туберкулозата, дрогата и алкохолот“.
Загадувањето на воздухот е егзистенцијална закана за здравјето на луѓето и здравјето на планетата
Загадувањето на воздухот претставува „егзистенцијална закана за здравјето на луѓето и планетата и ја загрозува одржливоста на модерните општества“, се вели во извештајот.
„Главниот извор на комбинацијата на загадувањето на воздухот и климатските промени е согорувањето на фосилните горива и биогоривата. Седиме во тенџере и полека гориме“, рече коавторот Ричард Фулер од Глобалната алијанса за здравје и загадување и шеф на непрофитна организација „Pure Earth“, додавајќи дека хемиското загадување штети и на биолошката разновидност, уште една голема глобална закана. „Но, за разлика од климатските промени, маларијата или ХИВ, ние не посветуваме премногу внимание на загадувањето на животната средина“, предупреди тој.
Секоја шеста прерана смрт во светот, што е околу девет милиони луѓе, е резултат на загадениот воздух. Таа бројка не е променета од последната проценка во 2015 година. За споредба, Ковид-19 уби околу 6,7 милиони луѓе ширум светот од почетокот на пандемијата.
Вода и воздух во внатрешни простории
Истражувачите забележале намалување на стапката на смртност поврзана со загадувањето на воздухот во затворените простории, лошата вода за пиење и несоодветните санитарни услови. Но, предвремените смртни случаи поврзани со индустријализацијата, хемиското загадување и загадувањето на воздухот се во пораст, особено во Јужна и Источна Азија.
Новата анализа поконкретно се однесува на причините за загадувањето и ги издвојува традиционалните загадувачи, како што се чадот од внатрешните печки или отпадот од отпадните води од помодерни загадувачи, како што се индустриското загадување на воздухот и токсичните хемикалии. Хемиското загадување е исто така во пораст, а само труењето со олово е причина за 900.000 смртни случаи годишно.
Смртноста од традиционалните загадувачи се намалува на глобално ниво, но останува главен проблем во Африка и некои други земји во развој. Загадената вода, почва и загадениот воздух во затворен простор ги прават Чад, Централноафриканската Република и Нигер меѓу трите земји со најголем број смртни случаи поврзани со загадувањето.
Националните програми за намалување на загадувањето на воздухот во затворените простории и подобрување на санитарните услови помогнаа да се намалат смртните случаи во некои области. Во Етиопија и Нигерија, ваквите напори резултираа со две третини намалување на смртните случаи помеѓу 2000 и 2019 година. Во меѓувреме, индиската влада почна да им нуди на жителите во 2016 година да ги заменат печките на дрва со приклучоци за шпорети на гас.
Модерни загадувачи
Бројот на смртни случаи предизвикани од изложеност на современи загадувачи како што се тешките метали, земјоделските хемикалии и емисиите на фосилни горива е „небото“ и порасна за 66 отсто од 2000 година, рече коавторот на студијата Рејчел Купка, извршен директор на Глобалната алијанса за енергија. здравје и загадување со седиште во Њујорк.
Кога станува збор за загадувањето на воздухот на отворено, некои големи главни градови постигнаа одреден успех, но во помалите градови нивото на загаденост продолжува да расте.
Научниците во извештајот објавија листа на 10 земји во светот каде што најголем број на смртни случаи се должат на загадувањето. Тоа се Чад, Централноафриканската Република, Нигер, Соломонските Острови, Сомалија, Јужна Африка, Северна Кореја, Лесото, Бугарија и Буркина Фасо.
/n1info.com/
Свет
Денес во Киргистан беше регистриран силен земјотрес

Во Киргистан денеска е регистриран земјотрес со јачина од 4,1 степени според Рихтеровата скала, информира Европско-медитеранскиот сеизмолошки центар. Потресот бил лоциран на околу 12 километри југоисточно од главниот град Бишкек, на длабочина од приближно 12 километри.
Очевидци сведочат дека земјата се тресела околу две до три минути, пренесе ТАСС.
Досега нема информации за повредени лица или материјални оштетувања.
Свет
(ВИДЕО) „Ден на жалост“ во Португалија по страшната трагедија каде од шините излета жичара и одзеде најмалце 15 животи, неофицијално има и странци

Португалија денеска тагува по трагедијата што го потресе главниот град Лисабон, откако 15 лица ги загубија животите, а најмалку 18 завршија во болница по излетувањето од шините на историската жичница „Глорија“. Петмина од повредените се во критична состојба, соопштија службите за итни интервенции.
Несреќата се случила вчера околу 18 часот по локално време, на ридската траса која ја поврзува централниот плоштад Рестаурадорес со познатиот кварт Баиро Алто. Властите потврдија дека меѓу загинатите има и странски туристи, но нивната националност сè уште не е официјално објавена.
Градоначалникот на Лисабон, Карлос Моедас, по посетата на повредените во болница изјави дека градот минува низ „еден од најтешките моменти во поновата историја“. Претседателот Марсело Ребело де Соуза, пак, упати сочувство до семејствата и најави дека државата ќе ја утврди целосната одговорност за трагедијата.
#ALERTA Se descarriló el Funicular de Lisboa, el Elevador da Glória, que realiza un recorrido por la zona vieja; obligado al viajar a Portugal. Al menos 15 muertos y 18 heridos. Con mas de 100 años de historia, no le daba mantenimiento el municipio. Turistas, muchas víctimas pic.twitter.com/7ou9NYCppb
— Víctor Sánchez Baños (@vsanchezbanos) September 3, 2025
Истрагата за причините е во тек и во неа се вклучени повеќе институции – управувачката компанија „Карис“, Националниот орган за безбедност во сообраќајот и криминалната полиција. Од „Карис“ тврдат дека жичницата редовно била подложувана на инспекции, но очевидци изјавиле дека пред судирот со зграда на стрмната улица најверојатно дошло до дефект на сопирачките.
На снимки споделени на социјалните мрежи се гледа целосно превртено и оштетено возило во препознатливата жолта боја, а сведоци раскажуваат дека неколку патници биле извлечени од урнатините со помош на спасувачките екипи.
Жичницата „Глорија“, која работи веќе 140 години, е еден од симболите на Лисабон и претставува омилена атракција за туристите.
Трагедијата предизвика и меѓународни реакции. Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, и шпанскиот премиер Педро Санчез испратија пораки на поддршка и солидарност со португалскиот народ.
Свет
Гигантската ракета „Старшип“ на SpaceX во вторник навечер успешно го изведе својот десетти пробен лет

Колосот висок околу 120 метри тргна од космодромот „Старбејс“ во Тексас, заедно со новооснованиот град што расте околу него, точно во 19:30 часот по источна временска зона. Полетувањето беше поддржано од 33 „Раптор“ мотори на метан, а по приближно три минути лет беше извршено раздвојувањето на засилувачот и горниот степен.
При враќањето, бустерот „Суперхеви“ првпат изведе специјален маневар – наместо да слета со истите мотори, намерно ги исклучи и се префрли на резервните. Овој експеримент треба да им даде на инженерите увид во тоа како системот реагира при евентуален дефект. Маневарот се одвиваше како што беше планирано, а 75-метарскиот бустер прецизно заврши во Мексиканскиот Залив.
Горниот степен – исто така наречен „Старшип“ – стигна во орбитата и таму за првпат го отвори товарниот отсек, сличен на дозерка за „Пез“ бонбони, од каде беа ослободени осум тест сателити што имитираат маса на „Старлинк“. Тоа е демонстрација што SpaceX долго ја планираше, но не успеваше да ја реализира во претходните летови. Дополнително, еден „Раптор“ мотор беше повторно запален во вселенски услови, пред леталото да биде насочено кон Индискиот Океан, каде што по ударот се преврте и експлодираше.
За време на повторното влегување во атмосферата, надворешноста на леталото беше изложена на екстремни температури, што овозможи значајно тестирање на надградениот термички штит. Инженерите намерно отстранија дел од плочките и поставија нови метални и активнo ладени елементи, за да ја оценат издржливоста на обвивката.
Најголемото достигнување сепак беше тоа што „Старшип“ ја заврши целата мисија и се спушти во Индискиот Океан без губење на врската со контролниот центар – нешто што SpaceX го смета за клучна пресвртница во развојот на ракетата.
Извор: spaceflightnow.com
-
Спорт9 часа
(ФОТО) Кичевски „ФК Напредок“ ги наполни трибините со љубители на фудбалот, а играчите им возвратија со победа за почеток на сезоната
-
Спорт20 часа
„ФК Напредок“ денес на домашен терен го игра првиот натпревар од новата сезона, ве повикуваме сите на градски како во старите добри времиња
-
Хороскоп1 ден
Хороскоп за недела (14 септември)
-
Хороскоп7 часа
Хороскоп за понеделник (15 септември)
-
Спорт2 дена
Анчелоти до Нејмар: „Во денешно време е морате да бидете во добра форма“
-
Магазин18 часа
Microsoft потсетува: Остануваат само 30 дена…
-
Магазин18 часа
iOS 26, iPadOS 26, watchOS 26 и macOS 26 пристигнуваат на 15 септември – компатибилни уреди и нов дизајн