На денешен ден
13 септември – На денешен ден
1506.- Почина италијанскиот сликар и гравер Андреа Мантења (Мантења), најзначајниот претставник на високата ренесанса во Падова и Мантуа, автор на познатите фрески во црквата Еремитани во Падова, уништена во Втората светска војна.
1592.- Почина францускиот писател и филозоф Михаел Ејкем де Монтењ (Michael Eyquem, Montaigne), обновувач на интелектуалниот скептицизам и новинар на слободната мисла во 17 и 18 век (три книги „Есеи“, „Патувачки дневник“).
1598.- Почина Филип II, кралот на Неапол (1554), Господар на Холандија (1555), а по пензионирањето на неговиот татко Чарлс V (1556), крал на Шпанија, Сицилија и Сардинија. Како апсолутист и фанатичен католик со својата политика, тој предизвика востание во Холандија, што доведе до независност на северната покраина (1581). Тој ја поразил турската флота кај Лепанто во 1571 година, но експедицијата на неговата „непобедлива армада“ (1588) во Англија завршила со катастрофален пораз.
1759.- Британците ги поразија Французите во одлучувачка битка кај Квебек и обезбедија британска превласт во Канада.
1788.- Њујорк е прогласен за првиот сојузен главен град на САД. Градот бил основан во 1626 година од холандски доселеници и го нарекле Нов Амстердам, а дваесет години подоцна бил окупиран од Англичаните и именуван Њујорк во чест на војводата од Јорк (Јорк), подоцна крал на Англија.
1819.- Родена е германската пијанистка Клара Шуман, која концертната кариера ја започнала на девет години и станала една од најголемите мајстори на пијано во 19 век.
1842.- Народното собрание на Кнежеството Србија, во кое мнозинство имаа уставобранителите, за кнез го прогласи Александар Караѓорѓевиќ, син на водачот на Првото српско востание. Уставобранителите претходно го симнаа од власт принцот Михајло Обреновиќ, кој потоа побегна во Австрија.
1874.- Роден е австрискиот композитор Арнолд Шенберг (Шенберг). Како основач на виенската атонална школа, поддржувач на експресионизмот во музиката и творец на нов начин на компонирање – додекафонија, тој значително влијаеше на развојот на музиката од 20 век (операта „Мојсеј и Арон“, симфониската поема „Пелеас и Мелисандра“, кантатите „Гурелидер“ и „Преживеани од Варшава“).
1882.- За време на египетското востание, британските трупи ја поразиле египетската војска кај Тел ел Кебир и го продолжиле освојувањето на Египет и Судан.
1908.- Првиот воз помина низ Црна Гора на пробно возење од Вирпазар до Бар. Редовен железнички сообраќај е воспоставен на 2 ноември.
1922.- Во Ал Азизија во Либија измерена е највисоката температура на воздухот во сенка – 58 степени Целзиусови.
1923.- Генералот Мигел Примо де Ривера (Мигел), со одобрение на кралот Алфонсо XIII, изврши државен удар во Шпанија и воспостави воена диктатура.
1955.- СССР и Западна Германија воспоставија дипломатски односи.
1971.- Триесет и еден затвореник и 11 затворски чувари беа убиени во њујоршкиот затвор Атика, кога припадниците на американската полиција и Националната гарда интервенираа за да го задушат петдневниот затворски бунт.
1977.- Умре американскиот диригент со полско потекло Леополд Стоковски (Стоковски). Ја водеше Њујоршката филхармонија од 1946 до 1950 година, а во 1962 година го основаше Американскиот симфониски оркестар. Ја напишал книгата „Музика за сите нас“, која е преведена на речиси сите светски јазици.
1989.- Во Кејптаун се одржаа најголемите демонстрации против апартхејдот во Јужна Африка. Архиепископот Дезмонд Туту (Дезмонд) ги предводеше демонстрантите кои со песна и оро маршираа низ центарот на градот.
1991.- СССР и САД се договорија да го прекинат снабдувањето со оружје на завојуваната страна во Авганистан.
1992.- Умре американскиот филмски актер Ентони Перкинс (Ентони), добитник на Оскар за филмот „Пријателско убедување“.
1993.- Израел и Палестинската ослободителна организација (ПЛО) потпишаа мировен договор во Вашингтон кој предвидуваше палестинска самоуправа на окупираните територии.
1998.- На вторите повоени општи избори во Босна и Херцеговина, националните политички партии на босанските муслимани, Србите и Хрватите повторно победија. Тригодишната војна предводена од водачите на националните групи заврши во декември 1995 година со потпишување на мировен договор во Дејтон, САД, а првите повоени избори беа одржани во 1996 година.
1999.- Во Белград умреле доајенот на српското новинарство Предраг Милојевиќ и истакнатиот филмски режисер Владимир Погачиќ.
1999.- Во четвртата голема експлозија, во серијата експлозии што ја потресоа Москва две недели, се урна станбена зграда и загинаа 118 луѓе.
2000.- Натурализираниот тајванско-американец Вен Хо Ли, истражувач на американската влада, беше ослободен од затвор со помилување од судија. Тој помина девет месеци во самица, поради обвинувањата на американската влада дека е закана за националната безбедност.
2001 – Американскиот државен секретар Колин Пауел потврди дека водачот на Ал Каеда Осама бин Ладен, за кој се верува дека се крие во Авганистан, е главниот осомничен за терористичките напади на 11 септември врз САД.
2006.- Бомбаш самоубиец уби 114 луѓе во Багдад, возејќи го своето комбе во толпа шиитски муслимани.
2008 – Белградскиот универзитет ја прослави својата 200-та година од постоењето.
2010.- Во Венецуела се урна авион со 51 патник и член на екипажот, преживеаја 33 лица, 14 загинаа, а четворица се водат за исчезнати. Авионот „ATR-42“ на авиопревозникот Конвиас летал од карипскиот остров Маргарита кон градот Пуерто Ордас.
2010 – Третостепениот совет на Судот на Босна и Херцеговина ја потврди 17-годишната затворска казна на Суад Капиќ, поранешен припадник на Третиот корпус на Армијата на Босна и Херцеговина, кој беше прогласен за виновен за злосторствата извршени во Сански. Повеќето и убиството на четворица српски воени затвореници во септември 1995 година.
2013 – Четворица Индијци се осудени на смрт со бесење за силување и смртно повредување на млада жена во јавниот превоз во Њу Делхи. Случајот предизвика негодување кај нацијата каде што прикривањето на силувањето и другите видови сексуални престапи е дел од културата што го обесхрабрува пријавувањето на овој вид насилство. Под притисок на јавноста и континуирани демонстрации, индиските власти ја заостри казнената политика и воспоставија експресни судови за сексуални престапи.
2015 – 34 лица, меѓу кои четири бебиња и 11 деца, се удавија во близина на островот Фармаконис (Грција) кога се преврте преоптоварен чамец. Спасени се 68 луѓе, а 30 успеале да допливаат до брегот на тој остров.
На денешен ден
Светот на денешен ден (8 ноември)
1520 – По наредба на данскиот крал Кристијан II, во „Стокхолмската крвава бања“ биле убиени повеќе од 80 шведски свештеници и благородници. Настанот предизвикал востание под водство на Густав Васа, кое во 1521 година ја ослободило Шведска од данската власт.
1620 – Во близина на Прага се одржала битката кај Бела Гора – првата голема битка од Триесетгодишната војна.
1805 – Диздарот на Смедерево, Мухарем Гуша Бошњак, му ги предал клучевите од градот на Караѓорѓе, со што Смедерево станало еден од првите градови ослободени во Првото српско востание.
1858 – По победата кај Грахово, Црна Гора добила меѓународно признати граници со Отоманската империја, гарантирани од Русија, Австрија, Франција и Прусија.
1889 – Монтана станала 41-та држава на Соединетите Американски Држави.
1895 – Германскиот физичар Вилхелм Конрад Рентген ги открил рендгенските зраци, по кои и се наречени. Во 1901 година ја добил првата Нобелова награда за физика.
1917 – Основан е Советот на народни комесари – новата влада на Советска Русија со Ленин на чело. Лев Троцки станал комесар за надворешни работи, а Сталин – за националности.
1923 – Осуетен е неуспешниот „Пуч во пивницата“ во Минхен, предводен од Адолф Хитлер и генерал Ерих Лудендорф. Хитлер бил уапсен и осуден на пет години затвор, каде ја напишал својата книга „Мојата борба“ (Mein Kampf).
1931 – Во Кралството Југославија се одржале парламентарни избори, на кои излегле над 2,3 милиони гласачи.
1937 – Во Минхен бил прикажан нацистичкиот пропаганден филм „Вечниот Евреин“.
1941 – Основана е Комунистичката партија на Албанија.
1942 – Сојузничките сили под команда на генерал Двајт Ајзенхауер започнале со искрцување во Северна Африка. Операцијата завршила во мај 1943 година со победа на сојузниците.
1944 – Во текот на Народноослободителната војна биле ослободени Штип, Неготино и Струга.
1959 – Обединетата Арапска Република и Судан потпишале договор за користење на реката Нил.
1960 – Џон Ф. Кенеди го победил Ричард Никсон на претседателските избори во САД, станувајќи најмладиот избран претседател во американската историја.
1971 – Издаден е четвртиот студиски албум на „Лед Цепелин“, кој го содржи легендарниот хит „Stairway to Heaven“.
1977 – Грчкиот археолог Манолис Андроникос ја открил гробницата на Филип II Македонски во Вергина.
1989 – Даглас Вајлдер е избран за гувернер на Вирџинија – првиот Афроамериканец на таа функција во историјата на САД. Истовремено, Дејвид Динкинс станал прв црн градоначалник на Њујорк.
1991 – Југословенската морнарица воспоставила поморска блокада на Хрватска.
1992 – Започнала Митровданската офанзива – една од најжестоките битки во војната во Босна и Херцеговина, во реонот на Невесиње.
1995 – Република Македонија станала 38-ма членка на Советот на Европа.
1998 – Суд во Бангладеш изрекол смртни казни за 15 поранешни офицери, обвинети за убиството на претседателот Шеик Муџибур Рахман во 1975 година.
2001 – Припадниците на српската единица „Црвени беретки“ започнале бунт во Кула, кој завршил по десет дена со преговори со владата.
Истиот ден, францускиот Сенат усвоил закон за ограничена автономија на Корзика.
2002 – Советот за безбедност на ОН ја усвоил Резолуцијата 1441, со која се бара разоружување на Ирак.
2006 – Прогласен е новиот Устав на Република Србија, со кој Косово е дефинирано како составен дел на државата.
2010 – Европската Унија ги укина визите за граѓаните на Босна и Херцеговина и Албанија.
2016 – Доналд Џ. Трамп е избран за претседател на САД, по победата над Хилари Клинтон
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
-
Временска прогноза2 денаЗа зимата 25/26 прогностичките модели укажуваат повеќе снег, но во просек за некој степен потопло време за разлика од претходно, информира Попоски
-
Технологија1 денКичевската корпорација во развој „CvetanskiFootage“со ексклузивен „прашалник“ и мало истражување – Дали работиш или би сакал/а да работиш од дома?
-
Хороскоп1 денХороскоп за петок (7 ноември)
-
Култура13 часаУтре е „Митровден“, се вели дека од денот започнува зимата. Честита домашна слава и именден до сите домаќини!
-
Македонија12 часаСВР Охрид: Зачестија лажни телефонски јавувања за изнуда на пари за наводно случени сообраќајни незгоди, апел до граѓаните да не наседнуваат на такви телефонски повици
-
Македонија2 денаАвтомобил удри велосипедист од Гевгелија, кај велосипедистот констатирана алкохолизирана состојба
-
Балкан2 денаЦрвена Ѕвезда во Белград убедливо го совлада грчки Панатинаикос во рамки на 9-то коло во Евролига
-
Магазин2 денаGoogle воведува проверка на возраста во Play Store: што значи ова за корисниците?
