На денешен ден
17 август – На денешен ден
1552.- Во Белград е отпечатена првата книга на кирилица, позната како „Белградско четвороевангелие“. Книгата, која претставува вреден извор за запознавање на состојбите во Белград во средината на 16 век, ја отпечатил Тројан Гундулиќ, член на дубровничката колонија во Белград.
1629.- Роден е Јан Собиески, крал на Полска (1674-96), народен херој кој успешно се борел против Шведска, Турција, Татарите и Козаците. Тој бил прославен како спасител на Европа, кога во 1683 година ја ослободил Виена од турската опсада и на тој начин го спречил навлегувањето на Турција во Централна Европа.
1743.- Руско-шведската војна (1741-43) завршила со мирот во Або, со кој јужниот дел на Финска бил припоен кон Русија.
1753.- Роден е чешкиот славолог Јозеф Добровски, најзначајниот лик на чешката национална преродба, автор на граматиката на чешкиот јазик и „Учебник на старословенскиот јазик“ (1822), првата научна граматика на старословенските јазици.
1786.- Роден е американскиот национален херој и политичар Дејви Крокет, член на американскиот Конгрес од 1827 до 1831 година и од 1833 до 1835 година. Умре во март 1836 година бранејќи ја тврдината Аламо од Мексиканците.
1786.- Во Потсдам умре прускиот крал Фридрих II Велики (Фридрих дер Грос), кој за време на неговото владеење од 1740 година до неговата смрт, ја направил Прусија европска сила. Него го наследил Фридрих Вилхелм II.
1850.- Данска и ги продаде на Велика Британија сите утврдувања и сопственички права над Златниот брег во Африка.
1879.- Основана е француската компанија за изградба на Панамскиот канал, на чело со Фердинанд де Лесепс (Лесепес). Компанијата банкротираше во 1889 година, предизвикувајќи голем политички скандал во Франција, а изградбата на каналот ја продолжија САД, откако ја купија француската концесија во 1902 година, дотогаш завршената работа и значителен дел од опремата за 40 г. милиони долари и ја основа зоната на Панамскиот канал (1903).
1878.- Роден е Исидор Бајиќ, истакнат композитор и педагог, основач на едно од најстарите српски музички училишта со седиште во Нови Сад, кое го носи неговото име.
1887.- Роден е Карло I, последен австриски император (1916-18) и унгарско-хрватски крал (1916-1919), наследник на Франц Јосиф I. По неуспешните обиди да се направи посебен мир за време на Првата светска војна и да се реформира монархијата во сојузна држава, тој беше принуден да абдицира и да емигрира во Швајцарија.
1896.- Џорџ Кармак открил злато во притоката на реката Клондајк во Канада, предизвикувајќи една од најмасовните „златни трепки“.
1908.- Умре српскиот писател Радоје Домановиќ, мајстор на политичката сатира, кој во своите најдобри раскази („Страдија“, „Воѓа“, „Данга“) достигна ниво на универзална критика на човековата природа и општествените институции.
1941.- Германците за време на Втората светска војна ги обесија телата на петмина српски патриоти на Теразије во центарот на Белград.
1943.- Сојузничките сили во Втората светска војна воспоставија контрола над Сицилија.
1945.- Водачот на борбата за независност на Индонезија, Ахмед Сукарно, прогласи независност на Индонезија од Холандија и формирање на обединета Република Индонезија. Холандија го призна суверенитетот на Индонезија дури во 1949 година, по четиригодишната индонезиско-холандска војна.
1960.- Африканската земја Габон стекна независност од Франција.
1962.- Стражарите на Берлинскиот ѕид го раниле 18-годишниот Петер Фехтер кога тој се обидел да побегне преку Берлинскиот ѕид и го оставиле да искрвари до смрт. Случајот стана симбол на трагедијата што ја предизвика градењето на ѕидот меѓу Источна и Западна Германија, а двајцата чувари беа обвинети во јули 1996 година за убиство од небрежност.
1976.- Околу 8.000 луѓе загинаа во земјотрес што предизвика огромни бранови на филипинскиот остров Минданао.
1985.- Во христијанскиот дел на Бејрут експлодира автомобил-бомба, при што загинаа 60, а 100 беа повредени.
1987.- Германскиот воен злосторник Рудолф Хес (Хес), заменик на Адолф Хитлер, изврши самоубиство на 93-годишна возраст во берлинскиот затвор Шпандау, каде што ја отслужуваше доживотната затворска казна на која беше осуден на Нирнбершкиот процес во 1946 година.
1988.- Пакистанскиот диктатор, генерал Мохамед Зиа ул Хак (Мохамед Зија, Хак) загина од експлозија на бомба поставена во воен авион. Амбасадорот на САД во Исламабад Арнолд Рафаел почина заедно со претседателот на Пакистан.
1990.- Откако Српскиот национален совет објави дека ќе распише референдум за српска автономија во Хрватска, специјалните сили на хрватската полиција ги нападнаа полициските станици во српските општини Обровац и Бенковац. Србите одговорија со подигање барикади на патиштата, со што започна српскиот бунт во Книнска Краина.
1996.- Од космодромот во Бајконур, во вселената полета првата Французинка, Клаудија Андре Дешајс, која потоа помина 16 дена во научна мисија на руската вселенска орбитална станица „Мир“.
1999.- Повеќе од 30.000 луѓе загинаа во најголемата природна катастрофа во историјата на Турција, земјотрес со епицентар во близина на градот Измир, 150 километри западно од Истанбул.
2001.- Незадоволна од работата на српската влада, Демократската партија на Србија одлучи да ги повлече своите претставници од владата. Тоа беше почеток на сериозна криза во Демократската опозиција на Србија (ДОС), која со својата изборна победа во септември 2000 година го собори десетгодишниот режим на Слободан Милошевиќ.
2004.- Умре Жерар Созај, еден од најголемите француски баритони.
2005.- Почина боливискиот фотограф Фреди Алборта (Фреди), кој ја направи познатата фотографија на убиениот легендарен герилски водач Че Гевара во 1967 година.
2008.- Американскиот пливач Мајкл Фелпс го освои својот осми златен медал на Олимписките игри во Пекинг, поставувајќи нов рекорд по бројот на освоени златни медали на една Игри. Претходниот рекордер беше пливачот Марк Шпиц со седум златни медали од Олимпијадата во Минхен во 1972 година.
2009.- Во несреќата во најголемата руска хидроцентрала Сајано-Шушенскаја во Хакасија, Сибир, загинаа 75 работници. Несреќата влијаеше на намаленото производство на струја, а ремонтот на хидроцентралата траеше до ноември 2014 година.
2012.- Членовите на руската панк група „Пуси Рајот“, кои во февруари изведоа настап во црквата на Христос Спасителот во Москва „Богородице, гони го Путин“, беа осудени на по две години затвор за хулиганство.
2017 – 12 лица загинаа, а 80 се повредени во терористички напад со комбе во Барселона. Исламска држава ја презеде одговорноста за нападот во Шпанија (Каталонија).
2019 година – Суданските цивилни и воени власти потпишаа конечен договор за поделба на власта за време на тригодишниот преоден период, по соборувањето на долгогодишниот претседател Омар ал-Башир.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп1 денМесечен Хороскоп (ноември 2025)
-
Временска прогноза2 денаПопоски: Ни претстои потопла зима, но со повеќе снег од лани
-
Кичево2 денаПоради градежни активности на автопат Охрид-Кичево кај Подмоље ќе се врши пренасочување на сообраќај до среда
-
Здравје и убавина2 денаПијалокот „Ракија“ може да лекува, еве десет значајни случувања кои може ракијата позитивно да дејствува врз нив
-
Скопје2 денаЛишен од слобода возачот кој удри малолетничка на ул. „Перо Наков“ во Скопје и избега од местото на настанот
-
Култура2 денаДенеска е „Св.Апостол Лука“, честит именден и роденден на сите кои слават
-
Хороскоп9 часаХороскоп за недела (2 ноември)
-
Македонија18 часаДодека преземал службени дејствија жител на Велешта нападнал полициски службеник

