На денешен ден
На денешен ден: 18 ноември
9 – Роден е римскиот император Тит Флавиј Веспазијан, основач на династијата Флавија. За време на неговото владеење од 69 до неговата смрт во 79 година, тој ја освоил Галилеја и ги окупирал областите околу Ерусалим. Во Рим подигнал величествени градби како Колосеумот, Капитолот и Амфитеатарот.
1477.- Англискиот печатач Вилијам Какстон во Вестминстер ја објави првата книга на англиски јазик „Дикти и изреки на филозофите“.
1626.- Папата Урбан VIII ја освети базиликата Свети Петар во Рим.
1786.- Роден е германскиот композитор Карл Марија Фридрих фон Вебер, творец на германската романтична опера. Посебно е значајна неговата опера „Волшебниот стрелец“ со која ја раскина традицијата на италијанската опера и го внесе романтизмот во музичката и сценската уметност.
1860.- Роден е полскиот државник, пијанист и композитор Игнаси Падеревски, професор на Конзерваториумот во Варшава. Од 1919 до 1921 година бил премиер и шеф на дипломатијата и во 1940 година претседател на Полска (опера „Манра“, „Полска фантазија“ за пијано и оркестар, една симфонија, дела за пијано, соло песни).
1903.- Соединетите Американски Држави потпишаа договор со Панама со кој ѝ се даде неограничено право да го користи Панамскиот канал. Во 1979 година беше постигнат договор да и се даде на Панама целосен суверенитет над каналот на 31 декември 1999 година.
1910.- Во Мексико избувна селанската револуција, предводена од Панчо Вила и Емилио Запата. За време на револуцијата која траеше до 1917 година, загинаа повеќе од еден милион луѓе.
1918.- Белгиската војска влезе во Брисел по четири години германска окупација во Првата светска војна.
1922.- Умре францускиот писател Марсел Пруст. Неговото книжевно творештво во циклусот на романот „Во потрага по изгубеното време“ (1913), и по содржина и по форма, го привлекува вниманието на книжевните критичари и историчарите во текот на 20 век. Се верува дека, заедно со Кафка и Џојс, делото на Пруст пресудно влијаело на развојот на модерниот роман во минатиот век.
1928.- Мики Маус, популарниот цртан лик на Волт Дизни, првпат се појави во њујоршкиот Пароброд.
1936.- Германија и Италија ја признаа владата на генералот Франциско Франко во Шпанија.
1945.- Патриотскиот фронт предводен од комунистите победи на првите избори во Бугарија по Втората светска војна, кои беа бојкотирани од опозицијата.
1956.- Умре српскиот актер Добрица Милутиновиќ, шампион на Народната театарска драма повеќе од половина век. Во 1980 година, Музејот на театарска уметност и Здружението на драмски уметници на Србија востановиле награда за актерското животно дело „Добричин прстен“.
1969.- На Месечината слета модул на американскиот вселенски брод Аполо 12 со астронаутите Чарлс Конрад и Алан Бин. Тоа беше вториот вселенски брод што го допре тлото на Месечината.
1978.- Во Донстаун, Гвајана, извршено е колективно самоубиство во храмот од 914 Американци. Тие пиеле цијанид измешан со овошен сок заедно со нивниот водач Џим Џонс. Припадниците на сектата кои одбиле да го испијат отровот биле убиени.
1991.- По 86-дневна опсада, припадниците на Југословенската народна армија влегоа во разурнатиот Вуковар. Илјадници луѓе беа убиени во борбите со хрватските сили, вклучително и голем број цивили. Од 45.000 жители, околу 10.000 кои останале во градот излегле од подрумите каде поминале речиси три месеци.
1991.- Умре чехословачкиот државник со словачко потекло Густав Хусак, претседател на Чехословачка од 1975 година, кој дојде на чело на Комунистичката партија по воената интервенција на Варшавскиот пакт во 1968 година, на местото на Александар Дубчек. Под притисок на јавноста, тој поднесе оставка во 1989 година.
1993.- Јужноафриканските лидери, црнци и белци, го одобрија уставот со кој се означи крајот на политиката на апартхејдот во земјата.
1999.- На самитот на ОБСЕ во Истанбул беше усвоена повелба за европска безбедност, која сметаше дека конфликтите во државите се легитимна грижа на меѓународната заедница.
2002.- Умре американскиот актер Џејмс Кобурн, кој ги одигра најзначајните улоги во филмовите „Нашиот човек Флинт“ и „Седум величествени“.
2003.- Хашкиот трибунал откри обвинение против поранешниот водач на самопрогласената Република Српска Краина (Хрватска), Милан Бабиќ, за злосторства против човештвото врз хрватските цивили во 1991-1992 година. години. Бабиќ ја призна вината и беше осуден на 13 години затвор во јуни 2004 година. Две години подоцна, тој изврши самоубиство во притворот на Хашкиот трибунал.
2003.- Во Белград се одржа последната седница на коалицијата на Демократската опозиција на Србија, која престана да постои по распишувањето на парламентарните избори на 28 декември истата година. ДОС дојде на власт во Србија по победата на изборите во 2000 година, кога беше поразен поранешниот режим олицетворен од хашкиот обвинет Слободан Милошевиќ.
2004.- Чешкиот претседател Вацлав Клаус го потпиша законот за укинување на воената служба по 140 години, а во јануари 2005 година воведе целосно професионална армија.
2005.- Двајца бомбаши самоубијци активираа бомби во шиитските џамии во источниот ирачки град Канагин, при што загинаа 74 лица.
2007.- Во експлозија на метан во рудник во Доњецк во источна Украина загинаа 80 рудари. Во седум несреќи во тој рудник отворен во 1958 година, од 1999 до 2007 година, загинале 296 рудари.
2008.- Во главниот град на Унгарија, Будимпешта, под турска бања е пронајдено најголемото подземно термално езеро во светот, долго 86 метри, широко 27 метри и високо 15 метри, кое припаѓа на пештерата Јанош Молнар.
2008.- Меѓународниот суд на правдата во Хаг се прогласи за надлежен за тужбата на Хрватска против Србија, која тврди дека официјален Белград е одговорен за геноцидот што наводно бил извршен врз несрпското население во таа република во периодот 1991-1995 година. години.
2011.- Во Унгарија животот трагично го загуби поранешниот југословенски ватерполо репрезентативец, еден од најдобрите центри, Душан Поповиќ.
2015 – Од почетокот на конфликтот во Јемен на 26 март, загинаа 5.700 луѓе, меѓу кои 830 жени и деца, објавија Обединетите нации.
2017.- Армијата ги спречи демонстрантите да влезат во претседателската палата во Хараре, каде што беше претседателот на таа земја Роберт Мугабе. Војската ја презеде контролата над Зимбабве и го стави во домашен притвор претседателот Мугабе, кој владееше од 1980 година.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Македонија12 часаМВР истакна дека пристигнале регистрирани настани, видеа и фотографии во текот на предизборниот молк, три се на територијата од СВР Охрид
-
Хороскоп1 денХороскоп за недела (2 ноември)
-
Македонија1 денДодека преземал службени дејствија жител на Велешта нападнал полициски службеник
-
Здравје и убавина1 денТреба да се знае, слебеењето незначи дека треба да гладувате, еве неколку работи околу таа тема
-
Технологија10 часа„Google Maps“ има нова корисна функција

