На денешен ден
12 ноември (На денешен ден)
1812.- По повлекувањето од Москва, посмртните останки на трупите на Наполеон претрпеа големи загуби на реката Березина.
1833.- Роден е рускиот композитор и хемичар Александар Порфириевич Бородин, еден од „големите пет“, чие дело значително придонело за развојот на руската симфониска и камерна музика. На своето животно дело, операта „Принцот Игор“ работеше 18 години, а ја завршија Римски-Корсаков и Глазунов, создавајќи ремек-дело на руската романтична опера. Автор е и на значајни трудови од областа на хемијата и биохемијата.
1840.- Роден е францускиот скулптор Огист Роден, еден од најголемите уметници од крајот на 19 и почетокот на 20 век. Неговото дело ги обедини романтичниот дух и модерните стремежи и решително влијаеше на европската скулптура („Мислител“, „Бакнеж“, „Балзак“, „Граѓаните на Калеа“, „Парите на пеколот“, „Вечниот идол“).
1859.- Родена е српската архитектка Андра Стевановиќ, член на Српската кралска академија, професор на Големата школа и на Универзитетот во Белград. Проектирал неколку значајни градби, меѓу кои и зградите на Народниот музеј и Академијата на науките во Белград.
1866.- Роден е Сун Јат Сен, кинески револуционер и државник, прв претседател на Кина по соборувањето на династијата Манчу во 1911 година. По неговата смрт во 1925 година, раководството на партијата го презеде десното крило, предводено од Чанг Каи Шек.
1918.- Прогласена е првата австриска република, ден по капитулацијата на Германија во Првата светска војна и абдикацијата на императорот Чарлс I.
1920.- Потпишан е Рапалошкиот договор со кој Кралството на Србите, Хрватите и Словенците, под притисок на Велика Британија и Франција, на Италија и ги отстапило Истра, Јулијанска Краина, Задар и островите Крес, Лошињ, Ластово и Палагружа. а подоцна и Риека.
1927.- Лео Бронштајн (Троцки), еден од водачите на „левата опозиција“ во партијата, беше исклучен од Болшевичката партија, а Сталин стана неприкосновен лидер на СССР. Троцки бил интерниран во Алма-Ата, а потоа протеран од земјата во 1929 година и убиен во Мексико во 1940 година по наредба на Сталин.
1933.- Национал-социјалистичката работничка партија на Адолф Хитлер победи на изборите и ја презеде власта во Германија.
1942.- Британската осма армија на генералот Бернард Монтгомери го зазеде Тобрук во Либија за време на Втората светска војна и зароби најмалку 30.000 германски и италијански војници.
1944.- Сојузниците го потопија Тирпиќ, последниот голем воен брод на нацистичка Германија, во фјордот Тромсо во северна Норвешка.
1948.- Јапонскиот трибунал за воени злосторства ги осуди на смрт поранешниот премиер генерал Хидеки Тојо и уште шест јапонски водачи во Втората светска војна.
1955.- Умре хрватскиот поет Тин Ујевиќ, кој со своите стихови, но и со својот боемски живот („Лелек себра“, „Колајна“, „Жедан камен на студенчу“ го одбележа периодот меѓу двете светски војни во југословенската литература).
1956.- Белградскиот театар „Ателје 212“ во адаптираниот дел на зградата „Борбе“ ја изведе првата претстава „Фауст“ од Јохан Волфганг Гете.
1969.- Рускиот писател Александар Солженицин е исклучен од Советскиот сојуз на писатели поради жестока критика на сталинизмот во неговиот роман „Првиот круг“. Со декрет на Врховниот совет, најпознатиот советски дисидент беше протеран од СССР во 1974 година.
1970.- Силен циклон и високи бранови во Источен Пакистан (Бангладеш) убиле најмалку 200.000 луѓе.
1974.- Јужна Африка е суспендирана од Генералното собрание на ОН поради политиката на апартхејдот.
1977.- Во затворска ќелија се самоуби Ингрид Шуберт, една од основачите и водачите на западногерманската левичарска терористичка организација Бадер-Мајнхоф.
1981.- Американскиот вселенски шатл, Колумбија, по втор пат ја обиколи Земјата и стана првото вселенско летало што ќе се користи по втор пат.
1989.- Умре шпанската револуционерка Долорес Ибарури, легендарната Ла Пасионарија, претседател на Комунистичката партија на Шпанија (од 1960 година). Таа беше заслужна за зборовите „No pasaran“, слоганот под кој републиканците го бранеа Мадрид од фашистите во Шпанската граѓанска војна. По падот на Републиката, таа поминала 38 години во странство, најмногу во СССР. Таа се вратила во Шпанија во 1977 година и станала пратеник во парламентот.
1995.- Потпишан е Договорот од Ердут, со кој територијата на Срем-Барањскиот регион (дел од самопрогласената Република Српска Краина) е воспоставена како дел од Република Хрватска. Договорот предвидува период од една година под меѓународна администрација.
1999.- Авион на Светската програма за храна на ОН „ATR-42“ се урна во областа на планината Бајгора, Косово. Во несреќата загинаа сите патници (21) и тројца членови на екипажот.
2001.- Пензионираниот југословенски вицеадмирал Миодраг Јокиќ, обвинет за воени злосторства во областа Дубровник во 1991 година, доброволно му се предаде на Меѓународниот трибунал за воени злосторства во Хаг. Откако ја призна вината, тој беше осуден на седум години затвор.
2001.- Американскиот авион „Ербас-300“ се урна во блиските домови веднаш по полетувањето од аеродромот Џон Ф. Кенеди во Њујорк, при што загинаа сите 260 патници и пет лица на местото на несреќата.
2004.- Трајан Босеку, градоначалник на Букурешт, е избран за претседател на Романија. Оваа функција ја извршуваше два мандата (до 2014 година) и двапати беше организиран референдум на кој граѓаните се изјаснија за негово отповикување.
2006.- Во Полска се одржаа локални избори, оценети како еден вид национален референдум за првата година од владеењето на конзервативните браќа близнаци Качински, премиерот Јарослав и полскиот претседател Лех.
2007.- За претседател на Словенија е избран Данило Турк, поранешен помошник генерален секретар на ОН и професор по меѓународно право.
2010.- Умре Хенрик Миколај Горецки, полски композитор, светски познат по симфонијата бр. 3 наречена Симфонија на тажни песни за сопрано и оркестар, од 1976 година.
2011.- Италијанскиот премиер Силвио Берлускони поднесе оставка.
2014 – Повеќе од 5.000 луѓе починаа од ебола, објави Светската здравствена организација (СЗО).
2014.- Хашкиот обвинет и лидер на Српската радикална партија Воислав Шешељ пристигна во Белград, откако Хашкиот трибунал го ослободи привремено од здравствени причини. Шешељ помина речиси 12 години во притвор во Хаг.
2017 – Земјотрес со јачина од 7,3 степени според Рихтер ги погоди Иран и Ирак, при што загинаа најмалку 445 луѓе.
На денешен ден
Светот „На денешен ден“ – 30 октомври
1762 – Роден е францускиот поет Андре де Шение, кој ги споил класичните поетски форми со новиот романтичарски дух. Се спротивставил на јакобинската диктатура и бил погубен на гилотина во 1794 година.
1817 – Симон Боливар ја формира првата независна влада на Венецуела.
1830 – Починал Петар I Петровиќ Његош, црногорски епископ и државник. Тој го донел првиот закон на Црна Гора (1796) и основал централно судско тело (1803), обединувајќи ги завојуваните племиња.
1864 – Со Виенскиот мир, Данска им ги предала Шлезвиг, Холштајн и Лауенбург на Прусија.
1869 – Во Белград е отворен Народниот театар, дело на архитектот Александар Бугарски. На свеченоста е изведена сликата „Посмртна слава на принцот Михаил“ од Ѓорѓе Милетиќ.
1905 – Рускиот цар Николај II го издал Октомврискиот манифест, со кој биле воведени граѓански слободи и избран парламент – Думата.
1910 – Починал Жан Анри Динан, швајцарски филантроп и основач на Црвениот крст, добитник на првата Нобелова награда за мир (1901).
1918 – Словачка се одвоила од Унгарија и со Чешка ја формирала Чехословачка, првата држава создадена по распадот на Австро-Унгарија.
Истата година Турција капитулирала во Првата светска војна, со што престанала да постои Отоманската империја.
1922 – По „Маршот кон Рим“, Бенито Мусолини ја формирал првата фашистичка влада во Италија.
1938 – Радио драмата „Војна на световите“ на Орсон Велс предизвикала паника во САД – слушателите поверувале дека станува збор за вистинска инвазија од Марс.
1973 – Отворен е Босфорскиот мост, што ги поврзува Европа и Азија.
1974 – Мухамед Али се вратил на боксерскиот ринг и со нокаут го победил Џорџ Форман.
1975 – Принцот Хуан Карлос го наследил болниот диктатор Франциско Франко и ја презел власта во Шпанија.
Истата година се случила авионската несреќа на „Инекс-Адрија“ кај Прага, во која загинале 75 патници.
1990 – Кина објавила дека има 1 милијарда и 13 милиони жители.
1995 – На референдумот во Квебек, 50,6% од гласачите се изјасниле против независноста од Канада.
1998 – Започнала НАТО мисијата „Орловско око“ за надгледување на воздушниот простор над Косово.
2000 – Во Мадрид, автомобил-бомба убила судија од Врховниот суд и уште две лица; нападот се припишува на групата ЕТА.
2001 – Лондонскиот клуб на доверители ѝ го намалил долгот на СР Југославија за 600 милиони долари.
2003 – Донаторска конференција во Хаг обезбедила 15,7 милиони евра за судот за воени злосторства во Сараево.
Истата година, Џулио Андреоти бил ослободен од обвинението за вмешаност во убиството на новинарот Кармине Пикорели.
2006 – Аугусто Пиноче, поранешен чилеански диктатор, бил ставен во домашен притвор за злосторства извршени за време на неговото владеење.
2008 – Починал Исмет (Ицо) Вољевица, познат хрватски карикатурист и автор на стрипот „Грга“.
2011 – Росен Плевнелиев бил избран за претседател на Бугарија.
2012 – Ураганот Сенди го погодил источниот брег на САД, одземајќи најмалку 39 животи и оставајќи милиони без струја.
2017 – Светската метеоролошка организација објавила дека концентрацијата на CO₂ во атмосферата достигнала рекордно ниво во 2016 година.
2020 – Починал митрополит Амфилохие, лидер на Српската православна црква во Црна Гора, од последици на COVID-19.
2022 – Луиз Инасио Лула да Силва е избран по трет пат за претседател на Бразил.
На денешен ден
Светот на денешен ден (28 октомври)
1492 – Кристофер Колумбо ја открил Куба за време на своето прво патување преку Атлантскиот океан и ја прогласил за посед на Шпанија.
1628 – Кралските трупи, предводени од кардиналот Ришелје, го зазеле хугенотското (протестантско) упориште Ла Рошел по неколкумесечна опсада.
1636 – Во Кембриџ, Масачусетс, бил основан Харвард колеџ – најстарата високообразовна институција во Соединетите Американски Држави.
1704 – Починал англискиот филозоф Џон Лок, еден од основоположниците на емпиризмот и либералната филозофија. Неговите дела, меѓу кои „Преглед на човечкиот разум“, „Писма за толеранцијата“ и „Два трактати за владата“, извршиле силно влијание врз понатамошниот развој на европската мисла.
1746 – Катастрофален земјотрес во Перу ги уништил градовите Лима и Каљао, при што загинале најмалку 18.000 лица.
1836 – Била прогласена федерацијата меѓу Перу и Боливија.
1884 – Роден е Милоје Милојевиќ, српски композитор, музиколог, педагог и критичар, професор на Музичката академија во Белград и еден од основачите на српската музикологија. Тој го основал белградскиот оркестар „Collegium musicum“ и е автор на дела како „Четири дела за пијано“, „Мелодии и ритми од Балканот“ и „Пред величеството на природата“.
1886 – Американскиот претседател Гровер Кливленд ја открил Статуата на слободата во њујоршкото пристаниште. Статуата е подарок од Франција, дело на скулпторот Фредерик Огист Бартолди.
1891 – Силен земјотрес на јапонскиот остров Хоншу (Нипон) усмртил околу 10.000 лица и оставил повеќе од 300.000 луѓе без домови.
1914 – Роден е американскиот микробиолог Џонас Едвард Салк, кој во 1953 година ја развил првата ефикасна вакцина против детска парализа.
1918 – По распадот на Австро-Унгарија, Националниот комитет ја презел власта во Прага. Република Чехословачка официјално била прогласена во ноември 1918 година со Томас Гариг Масарик како прв претседател.
1919 – Во САД стапила во сила забрана за продажба на пијалаци со повеќе од половина процент алкохол.
1922 – Околу 40.000 фашисти, т.н. „црнокошулаши“, предводени од Бенито Мусолини, тргнале од Неапол во „Маршот кон Рим“. Два дена подоцна, кралот Виторио Емануеле III му го доверил мандатот на Мусолини да формира влада, со што започнал фашистичкиот режим што траел до 1943 година.
1923 – Починал Стојан Протиќ, српски политичар и публицист, еден од основачите на Радикалната партија и прв премиер на Кралството на Срби, Хрвати и Словенци. Бил уредник на весниците „Самоуправа“ и „Оџек“.
1932 – Роден е Спирос Кипријану, кипарски државник и прв министер за надворешни работи по стекнувањето на независноста на Кипар во 1960 година. Во 1977 година станал претседател на државата по смртта на архиепископот Макариос III.
1940 – Италијанските трупи ја нападнале Грција од Албанија, откако Атина го одбила ултиматумот со кој Италија барала воени бази на грчка територија. Со помош на Германија, Грција била окупирана во април 1941 година.
1962 – Официјално завршила Кубанската ракетна криза: советскиот лидер Никита Хрушчов наредил повлекување на ракетите од Куба, а американскиот претседател Џон Ф. Кенеди ја укинал поморската блокада.
1974 – Арапските лидери, меѓу кои и јорданскиот крал Хусеин, усвоиле декларација со која се повикува на создавање независна палестинска држава.
1982 – Социјалистичката работничка партија на Шпанија, предводена од Фелипе Гонзалес, извојувала убедлива победа на општите избори.
1995 – Во пожар во метрото во главниот град на Азербејџан, Баку, загинале 289 лица, а 270 биле повредени.
2000 – Во Косово се одржале локални избори под покровителство на ОН. Демократската лига на Косово, предводена од Ибрахим Ругова, извојувала убедлива победа. Србите ги бојкотирале изборите, а југословенските власти не ги признале резултатите.
2001 – Американскиот претседател Џорџ В. Буш формирал Група за следење на странски терористи, предводена од државниот обвинител Џон Ешкрофт, со задача да идентификува и депортира странски државјани кои нелегално престојуваат во САД.
2002 – Високиот американски дипломат Лоренс Фоли бил убиен во Аман, Јордан. Тој ја раководел канцеларијата на УСАИД во американската амбасада и бил првиот западен дипломат убиен во таа земја.
2005 – Починал големиот актер Љуба Тадиќ, член на Белградскиот драмски театар, Народниот театар, Ателје 212 и Југословенскиот драмски театар. Настапувал во повеќе од 60 филмови и бројни радио и телевизиски драми.
2008 – На претседателските избори на Малдивите, Маумун Абдула Гајум ја изгубил власта по 30 години. Опозицискиот кандидат Мохамед Нашид, кој повеќепати бил затворан за време на неговото владеење, ја однел победата.
2011 – Починал писателот и филозоф Радомир Константиновиќ, автор на влијателниот есеј „Филозофија на Паланка“.
2013 – Починале Тадеуш Мазовиецки, првиот некомунистички премиер во Источна Европа по Втората светска војна и активист на движењето „Солидарност“, и Александар Тијаниќ, новинар и директор на Радио-телевизија Србија.
2018 – Жаир Болсонаро победил на претседателските избори во Бразил и станал 38-ми претседател на земјата.
2020 – Србија добила нова влада со 21 министерство и двајца министри без ресор, предводена од премиерката Ана Брнабиќ во нејзиниот втор мандат.
2022 – Европскиот парламент и земјите-членки на Европската Унија се договориле да ја забранат продажбата на нови возила со мотори на фосилни горива од 2035 година, во рамки на климатскиот пакет „Подготвени за 55“.
Истата година, Елон Маск ја купил социјалната мрежа „Твитер“ за 44 милијарди долари.
2023 – Починал актерот Метју Пери, познат по улогата на Чендлер Бинг во серијата „Пријатели“. Причината за смртта била предозирање со кетамин; пет лица се обвинети во врска со неговата смрт, меѓу кои и неговиот асистент и неколку лекари.
На денешен ден
Времеплов: На денешен ден (10 септември)
На денешен ден 10 септември, важни историски настани кои се случиле во различни години и делови од светот. Еве краток преглед на клучните теми и значење на овие настани по хронолошки ред по категории:
Војни и мировни договори
-
1721 – Ништатски мир: крај на Големата северна војна. Русија добива пристап до Балтикот и градовите Рига, Ревел, Нарва.
-
1919 – Сен-Жерменски мировен договор: формален крај на Австроунгарската монархија; признавање на новите држави, вклучувајќи го Кралството СХС.
-
1939 – Канада ѝ објавува војна на Германија и се приклучува на Втората светска војна.
-
1942 – Британска авијација го бомбардира Диселдорф со 100.000 бомби.
-
1943 – По капитулацијата на Италија, Германците го окупираат Рим и го ставаат Ватикан под протекторат.
-
1945 – Видкун Квислинг, премиер на марионетската влада на Норвешка, осуден на смрт за предавство.
-
1995 – НАТО почнува напади со „Томахавк“ ракети врз позиции околу Бања Лука (Босна).
Политика и атентати
-
1898 – Убиство на австроунгарската царица Елизабета во Женева од анархистот Луиџи Лученци.
-
1967 – Гибралтар со референдум ја одбива анексијата од Шпанија и останува под британска власт.
-
1974 – Португалија ја признава независноста на Гвинеја-Бисао.
-
1976 – Авионска несреќа над Загреб: судир на британски и југословенски авион, загинуваат 176 луѓе.
-
1989 – Унгарија ја отвора границата кон Западот: околу 7.000 источногермански бегалци одат во Западна Германија.
-
1994 – Папата Јован Павле II во Хрватска – прва посета на римокатолички поглавар во регионот.
-
2000 – Судири меѓу поддржувачи на партии на локални избори во Македонија, што водат кон тензии во 2001.
-
2001 – ООН го укинува ембаргото за оружје кон Југославија.
-
2002 – Швајцарија станува 190-та членка на ООН.
-
2003 – Прва посета на хрватски претседател (Стјепан Месиќ) на Србија и Црна Гора по војните.
-
2003 – Шведската министерка Ана Линд е смртоносно избодена во Стокхолм.
-
2006 – Црна Гора одржува први парламентарни избори по независноста.
-
2015 – Премиерот на Северна Ирска, Питер Робинсон, поднесува оставка и ја напушта владата.
-
2021 – Либан добива нова влада по 13 месеци политичка криза по експлозијата во Бејрут.
Култура и личности
-
1839 – Роден Чарлс Сандерс Пирс, американски филозоф и логичар, основач на прагматизмот.
-
1855 – Роден Роберт Колдевеј, германски археолог, кој го истражуваше Вавилон.
-
1890 – Роден Франц Верфел, австриски писател и драматург.
-
1906 – Излегува првиот број на „Шабачка чивија“, хумористичен весник.
-
1927 – Родена Има Сумак, перуанска пејачка со уникатен гласовен опсег.
-
1981 – „Герника“ на Пабло Пикасо е вратена во Шпанија по смртта на Франко.
-
2010 – Почина Раде Марковиќ, еден од најголемите југословенски актери.
Несреќи и катастрофи
-
1976 – Судир на авион на „Бритиш ервејс“ и ЈАТ над Загреб – 176 жртви.
-
2011 – Потонува брод со 600 патници покрај Танзанија – над 165 загинати.
-
Хороскоп2 денаХороскоп за вторник (4 ноември)
-
Хороскоп22 часаХороскоп за среда (5 ноември)
-
Хроника24 часаД-р Лазаров: Страшна и трагична сообраќајка на Плетвар, внимавајте по патиштата луѓе, две лица загинаа, другите се борат за живот
-
Кичево1 денВечерва во НУЦК „Кочо Рацин“ ќе се одржи целовечерен концерт на Ансамблот „Македонија“, бидете дел и уживајте
-
Lifestyle1 денКако брзо да го отпушите одводот без хемикалии: трик со топла вода и течност за садови
-
Магазин1 денApple Maps наскоро ќе прикажува реклами – нов начин на монетизација
-
Социјални мрежи7 часаВнимавајте, се шири „спам“ порака преку „Viber“, не одговарајте на пораката, бидејќи може да бидете измамени
-
Спорт1 денВо „Лига Ц“, Унгарија, Азербејџан и Андора се противниците на Македонската женска фудбалска репрезентација за квалификациите за светското првенство во Бразил
