[sg_popup id=”25235″ event=”onLoad”][/sg_popup]

Илинден во Кичево и Кичевско

Кичевската каза била составен дел од Битолскиот вилает. Во Кичевската каза имало 118 села и градот Кичево. На оваа територија имало 5880 куќи, а за време на востанието живееле 39590 жители.

Од селата 81 село било христијанско, 21 село било муслиманско, а од жителите 21 800 биле христијани и 17790 муслимани. Во вакви околности и со многу неповолна ситуација која ја имале раководителите на организацијата се решиле да го кренат народот во Кичевско на оружен отпор.

Востанието во Кичевската околија започнало на 20 јули/1 август во вечерните часови. Востаниците делувале на два пункта во областите: Копачка и Рабетин-кол, додека другите населени места ангажирале востаници за помош на востаничките сили во овие подрачја.

Во Копачка на помош доаѓале помали групи на востаници од селата Галичник, Лазарополе и Тресонче. Голем дел од востаниците останале во Кичевско до крајот на востанието. Вечерта спроти верскиот празник Илинден 1903 година ( 2 август) во целата Кичевска околија се запалиле огнови како знак за дигање на востанието.

Населението било во исчекување на денот кога ќе се истераат ограбувачите и разбојниците. Народот бил буден. Никој не спиел. Одговорните ги привршувале последните договори кој каде треба да застане. Се одредувале задачи, се упатувале неискусните во се што може да се случи се храбреле поискусните од четите. Но, ова предвечерје се чинело вечност, особено кај помладите востаници, кај кои се гледала неизмерна радост и копнеж.

За последен пат се прегледувало оружјето, а пак четите, селските чети, предводени од своите војводи, по претходен договор тргнувале на своите одредишта. Подготовките за востанието во Кичевско ги направил Лука Џеров од Битола, кој бил избран на Смилевскиот конгрес за Кичевски околиски началник.

Во Кичевско доаѓа во мај 1903 година со мала чета од Битола носејќи со себе лекови, санитетски материјал и машинки за полнење на фишеци. Знаејќи ги односите на терен направил една средба со Албанците од Дебар, со кој договара да не им помагаат на османлиските сили.

На ваков начин Лука Џеров успеал да ги спаси мијачките села кои останале недопрени. За деталите од акцијата и планот на Организацијата Лука Џеров во своите спомени ќе каже: “ На 13 јули/26 јули вечерта, беше недела, случајно бев во манастирот Пречиста, кај што го добив писмото од Штабот, со кое се известуваше за востанието.

Веднаш пратив абер до поречкиот војвода Ванчо Србаков да дојде. На 18 јули се собравме ние двајца, Наќе, Арсо и секретарите и одлучивме: да направиме една демонстрација пред Кичево, а од Ванчо се бараше да ја нападне војската во

Ижишкиот ан, како и војската во Кичевското теќе. Но тоа не го направија, Ижиште не го нападнаа. Ние требаше да го нападнеме аскерот во кулата и во анот во месноста Извор за да се разбие таму војската. Пред тоа требаше да го нападнеме Кичево.

Во исто време му се нареди на Арсо војводата да ги извести четите за започнување на востанието.” Во Душегубица се направил посебен план според кој селата: Душегубица, Ехловец, Иванчишта, Попоец, Кленоец и Малкоец со селските војводи требало да ги опколат војската во Извор в зори на 21 јули/2 август. Лука Ѓеров требало Кичево да го нападне од две страни со чети од другите села од кичевскиот реон.

Автор на текст: г-дин Ѓорѓија Сајкоски