Lifestyle
Науката докажува дека луѓето се сè поглупави, еве зошто..

Во текот на изминатиот век, секоја генерација растеше во поинтелигентни луѓе отколку нивните родители. На стандардни тестови за интелигенција, кои децата ги полагаа во повеќето земји од развиениот свет, на секои неколку години просекот се движеше нагоре. Она што беше просечно IQ во 1950 година е далеку под просекот измерен, на пример, во 1980 година.
Овој феномен го доби името Флинов ефект, по научникот Џејмс Флин од Нов Зеланд, кој беше првиот што го забележа овој тренд. Со оглед на тоа тестовите за интелигенција се стандардизираат редовно – калибрирани на голем број субјекти за да се проценат просеците и разликите – така и секоја генерација ќе постигне идентични резултати на тестот. Дури откако Флин и неговите колеги одлучија да ги споредат резултатите од повеќе генерации, тој сфати дека просекот се зголемува. Секоја деценија, просечниот коефициент за интелигенција се зголемувал за околу три поени. Она што во 1980 година бил IQ 100, доколку бил измерен во 1930 година, би бил IQ 115.
Флиновиот ефект важеше во поголемиот дел од 20 век – секоја генерација стана поинтелигентна, но сè повеќе податоци укажуваат дека овој тренд завршува и пресврт во друга насока. Колективниот коефициент на интелигенција, по сè изгледа, почна да се намалува низ целиот свет.
Што се случи?
Од раните 90-ти до денес, коефициентот на интелигенција почна да се намалува во развиениот свет. Овој тренд првпат го забележаа норвешките научници што ги проучуваа резултатите од тестовите за интелигенција на воените регрути помеѓу 1950 и 2002 година. Податоците од минатиот век во голема мера беа во согласност со Флиновиот ефект, но во средината на 90-тите години Флиновиот ефект исчезна и интелигенцијата почна да опаѓа.
Следуваа вознемирувачки потврди за новиот тренд, добиени од податоците за интелигенција од данските регрути, потоа податоци од Велика Британија собрани од самиот Флин. Според една студија од 2009 година, просечниот коефициент на интелигенција на 14-годишни Британци паднал за околу два поени меѓу 1980 и 2008 година.
Според сите расположиви податоци, Флиновиот ефект започнал да се забавува во осумдесеттите години на минатиот век, а целосно исчезнал во 90-тите години. Човештвото, се чини, го достигна врвот на колективната интелигенција и појде во обратна насока.
А што е IQ?
Циниците би рекле дека тоа е тест што ја мери „можноста да се решат тестови“. Бројни експерти, кои се занимаваат со истражување на интелигенцијата, а не можат да се согласат за заедничко дефинирање на општата интелигенција, но сепак би се согласиле дека тоа не е ирелевантен фактор.
Општата интелигенција главно се дефинира како брзина на учење, можност за справување во нови и непознати ситуации, можност за справување со комплексни предизвици. Не можеме да бидеме сигурни дека тестовите за интелигенција тестираат токму таква интелигенција, но што и да мерат овие тестови, тоа покажува значителна корелација со голем број позитивни исходи од животот.
Луѓето на кои им е измерен натпросечен коефициент на интелигенција се поуспешни во образованието и изборот на кариера, заработуваат повеќе од просечно, поретко завршуваат во затвор и генерално живеат подолго и поздраво. И покрај ова, тие не се посреќни од просечните и веројатно ќе страдаат од кратковидост.
Што го предизвика Флиновиот ефект?
За да се знае зошто тој исчезна, добро би било да се знае што воопшто го предизвикало. Влијанието на гените врз интелигенцијата е доста значајно, но не и круцијално.
Еднакво важни за развојот на интелигенцијата се и надворешните фактори – околината во која растеме, исхраната, колку често сме болни, поттикнувачко и стимулирачко опкружување и многу други фактори што досега не ги идентификувавме.
Интелигенцијата во многу аспекти е како висината – во текот на минатиот век, генерациите исто така сè повеќе растеа со пораст на просечната висина.
Иако гените за висина не се менувале ниту, пак, за интелигенцијата, децата пораснале во сè поздрава животна средина, со заразни болести, подобра исхрана и подобро образование.
Промените во општеството доведоа до различно изразување на гените што нè направија сè поинтелигентни.
Кои теории го објаснуваат падот?
Контроверзниот научник Ричард Лин е голем поборник на „дисгенетиката“ – поим спротивен од евгеника. Според него и неговите истомисленици, падот на коефициентот на интелигенција се јавува затоа што луѓето со понизок коефициент на интелигенција во современото општество имаат повеќе деца.
На хартија звучи логично – ова е премисата на култната комедија „Идиократија“ од 2006 година, во која образованите високоинтелигентни луѓе имаат сè помалку деца, додека губитниците што живеат во камп-приколки се размножуваат како зајаци. Лин за опаѓањето на интелигенцијата ги обвинува имигрантите од земјите каде што просечниот коефициент на интелигенција е помал отколку во земјите каде што е забележан пад, како што се Велика Британија, Норвешка и Данска, но најновата норвешка студија ги погреба сите негови тврдења. Научниците Бернт Братсберг и Оле Рогеберг од Рагнар Фриш центарот за економски истражувања во Осло објавија детална студија минатата година во престижното научно списание ПНАС, во кое се дадени многу убедливи аргументи дека и Флиновиот ефект и неговиот пресврт биле предизвикани од фактори на животната средина.
Како можеме да знаеме дека е виновна околината?
Братсберг и Рогберг го разгледувале развојот на коефициентот на интелигенција во рамките на одделни семејства – меѓу браќа и сестри кои припаѓаат на различни генерации и откриле дека пресвртот на Флиновиот ефект влијае и на семејствата, не само на просекот на целото население.
На пример, брат и сестра родени по 1990 година помеѓу кои има десет години разлика во возраста ќе имаат во просек меѓу половина и два бода разлика во коефициентот на интелигенција, при што помладиот брат или сестра има помал коефициент на интелигенција.
Норвешките научници ги проучувале и ги елиминирале сите други опции, како што се повеќе деца родени во семејства чии родители имаат просечен или понизок коефициент на интелигенција, или влијанието на миграцијата, за кое сметаат дека е занемарливо.
Интелигенцијата на помладите генерации опаѓа, околу два поени на секои десет години, и не се виновни ни дисгенетиката ни мигрантите, но овој пад е забележлив кај секое просечно семејство. Единствено преостанато објаснување е дека има нешто во околината во современото општество што ги спречува децата да се развиваат.
Што би можело да ги заглупавува децата?
Флин претпоставува, иако сè уште нема конкретни докази, дека културата на младите стагнирала или буквално заглупавела. Исто така, изразува загриженост дека младинската култура денес се фокусира првенствено на компјутери и видеоигри, наместо да читаат и да зборуваат едни со други. Експертот Ричард Греј, исто така, предупредува дека компјутерската култура, во денешно време засилена со паметни телефони, не го охрабрува читањето и им олеснува на младите луѓе да учат без разбирање, само за да ги поминат тестовите. Но, бројни студии постојано покажуваат дека играњето видеоигри го развива мозокот и го крева коефициентот на интелигенција.
Светската здравствена организација има уште едно едноставно и страшно објаснување: порастот на загадувањето на воздухот. Без оглед на заложбите на современите општества да го минимизираат загадувањето, особено во една еколошка земја како Норвешка, загадувањето на воздухот денес е глобална работа. Зголемувањето на микрочестичките во воздухот се проценува дека влијае на здравјето дури на 90 отсто од светската популација денес.
Исто како што подоброто здравје и подобрата храна долг период ги правеа децата попаметни, глобалното загадување може да биде одговорно за забавување и запирање на нивниот развој. Ако нешто итно не преземеме, прашањето не е само каков свет ќе им оставиме на нашите деца, туку и какви деца ќе оставиме на тој свет.
Lifestyle
Како да го искористите празното шише за детергент за чистење?

Пред да фрлите нешто, размислете дали може повторно да се употреби. Овој совет важи за сè – од стари тегли и капаци до празни шишиња со детергент или кечап. Една штедлива домаќинка сподели трик кој ќе ви заштеди пари и ќе го олесни чистењето на домот.
Зошто никогаш не треба да ги фрлате празните шишиња со детергент?
Сигурно сте забележале дека дури и кога мислите дека сте го потрошиле целиот детергент, секогаш останува малку на ѕидовите и на дното на шишето. Наместо да го фрлите, пробајте го овој едноставен трик:
- Истурете топла вода и малку оцет во шишето.
- Протресете нежно – ќе добиете моќно средство за чистење кое ги раствора маснотиите и нечистотијата!
Можете да го користите ова решение за да ги избришете мијалниците, работните површини и тврдоглавите дамки на шпоретот.
Уште поефикасно чистење – додадете ги овие состојки!
Доколку сакате уште посилен ефект, можете да додадете:
- Сода бикарбона – за отстранување на тврдоглави дамки.
- Сок од лимон – за освежувачки мирис и посилен анти-калк ефект.
- Водород – за дезинфекција на површини.
- Етерични масла (лаванда, лимон) – за пријатен и свеж мирис во кујната.
Освен што заштедува пари, овој трик е и неверојатно практичен! Шишето со детергент е лесно за користење и можете да го носите низ кујната – од мијалникот до шпоретот. Благодарение на тесниот отвор, можете лесно да го нанесете производот токму онаму каде што е потребно, без излевање и неред.
Следниот пат кога вашето шише со детергент ќе биде при крај, не брзајте да го фрлите! Со малку креативност, можете да го претворите во корисен производ за чистење кој ќе му помогне на вашиот дом да блесне и да го задржи вашиот буџет недопрен!
Извор: Alo
Lifestyle
Храна која е ултра-обработена, но не е лоша за вашето здравје

Исхраната богата со ултра-обработена храна и нејзините ризици
Многу студии ја поврзаа исхраната богата со ултра-обработена храна со зголемен ризик од хронични здравствени проблеми, како што се срцеви заболувања, дебелина и рак.
Но, не се сите ултра-обработени производи штетни.
Ултра-обработената храна е широка категорија, а експертите сметаат дека постои потреба за дополнително истражување на овие производи. Некои од нив не се толку штетни како што се претпоставува. На пример, студија од 2024 година, објавена во The Lancet Regional Health – Americas, покажала дека некои ултра-обработени производи, како леб, ладни житарки, јогурт, млечни десерти и солени грицки, не се поврзани со истите ризици за здравјето на срцето како што се зашеќерените пијалоци и преработеното месо.
Како ја објаснува оваа ситуација Бони Тауб-Дикс
Овие наоди укажуваат на важноста од разгледување на ултра-обработените производи од различни аспекти, вели Бони Тауб-Дикс, водителка на подкастот за медиуми, креатор на веб-страницата BetterThanDieting.com и авторка на книгата „Прочитај го пред да го јадеш: од етикетата до масата“.
„Не треба сите ултра-обработени производи да се осудуваат“, додава Тауб-Дикс за Health, нагласувајќи дека „некои од овие производи можат да бидат корисни и практични, обезбедувајќи лесен начин да се задоволат диететските потреби“.
Недостаток на јасност во дефиницијата
Таа исто така посочува дека неодреденоста во дефинирањето на тоа што всушност претставува ултра-обработена храна придонесува за конфузија околу кои производи треба да се избегнуваат. Додека термините „нездрава храна“ и „ултра-обработена храна“ се користат во сличен контекст, „ултра-обработена“ опфаќа многу поширока категорија.
Како дефинираат ултра-обработените производи?
Иако постојат разлики во дефинициите, Тауб-Дикс ги објаснува ултра-обработените производи како „намирници кои се значително изменети при производството и кои содржат додадени шеќери, нездрави масти, натриум и вештачки состојки“.
Еве пет намирници кои се технички ултра-обработени, но не се толку лоши за вас како другите:
1. Леб од цело зрно
„Освен ако не станете наутро и не џвакате стебленце пченица, лебот што го јадете (дури и ако е од цело зрно, органски и ‘природен’) е високо обработен“, рече Тауб-Дикс.
Сепак, преработката не ги намалува здравствените придобивки од цели зрна. Американското здружение за исхрана известува дека пченичното брашно од цело зрно задржува многу повеќе хранлива вредност за време на мелењето и печењето отколку рафинираното брашно и лебот. Лебот од цело зрно обезбедува влакна, витамини од групата Б и есенцијални хранливи материи кои можат да помогнат во поддршката на варењето и да го намалат ризикот од срцеви заболувања.
Совет: Побарајте цело зрно пченица, овес или јачмен како прва состојка и проверете кратка листа на состојки.
2. Преработено месо
Преработеното месо кое се храни со трева е подобар избор од месото кое се храни со жито. Студија од 2022 година покажала дека говедското месо одгледувано на пасишта има многу поголема содржина на омега-3 масни киселини и алфа-линоленска киселина, што го прави поздраво за срцето.
Совет: Изберете месо хрането со трева за подобра хранлива вредност.
3. Хумус
Хумусот понекогаш може да содржи многу адитиви кои го прават ултра-обработен (додадени конзерванси, ароми и натриум). Сепак, едноставниот хумус базиран на наут често содржи само неколку состојки и обезбедува влакна и малку протеини.
Совет: Изберете хумус со маслиново масло или високоолеинско сончогледово масло за додадена корист за здравјето.
4. Јогурт
Јогуртот доаѓа во широк спектар на опции, од обични незасладени сорти до оние со додадени сладости.
„Јогуртот е преработена храна, а некои јогурти кои се богати со шеќер се како бонбони во кутија“, вели Тауб-Дикс.
Меѓутоа, дури и засладениот јогурт е одличен извор на пробиотици, калциум и протеини, и е поврзан со здравствени придобивки како што се намален ризик од дијабетес тип 2.
Совет: Изберете минимално обработен, обичен јогурт и додадете овошје или мед за природен вкус.
5. Конзервирани мешунки
Конзервираните мешунки понекогаш се сметаат за ултра-обработена храна, но се меѓу најздравите намирници. Тие содржат растителни протеини, влакна и есенцијални хранливи материи.
Совет: Изберете конзервирани мешунки со ниска содржина на натриум и плакнете ги за да ја намалите содржината на сол.
Извор: N1Info
Lifestyle
Научници открија метод за совршено варени јајца

Ако мислите дека сте ја усовршиле техниката на варење јајца, можеби сè уште не сте го подготвиле „совршеното“ варено јајце.
Варењето јајца е предизвик затоа што белката и жолчката имаат различен состав и бараат различни температури за да се постигне идеална текстура и вкус. Но, научниците сега тврдат дека го откриле совршениот метод – техника наречена периодично готвење.
Овој метод вклучува наизменично потопување на јајцата во топла и млака вода, што овозможува оптимално готвење на белката и жолчката без нивно раздвојување, според студијата објавена на 6 февруари во списанието Communications Engineering.
Најголемата предност на овој метод е што го зачувува најголемото количество хранливи материи, во споредба со традиционалните методи како што се тврдо варење или sous vide (готвење во вакуум).
Како се подготвува совршено варено јајце?
Водечкиот автор на студијата, д-р Ернесто Ди Мајо од Универзитетот во Неапол Федерико II, вели дека експериментот не бил направен со лабораториска опрема, туку во неговата домашна кујна. Со други зборови, секој може да го проба овој метод.
Еве како изгледа процесот на варење:
- Наполнете тенџере со вода и загрејте ја на 100°C.
- Подгответе друго тенџере со млака вода на 30°C.
- Потопете свежо, излупено пилешко јајце во врелата вода две минути.
- Потоа преместете го во млаката вода на две минути.
- Повторете го овој циклус осум пати (вкупно 32 минути).
Како работи оваа техника?
За разлика од традиционалните методи каде што температурата во јајцето постепено се зголемува, периодичниот метод одржува постојана температура на жолчката од 67°C, додека белката достигнува температури од 87°C до 100°C во топла вода и 30°C до 55°C во млака вода.
Овој балансиран термички процес овозможува белката да стане цврста, а жолчката да остане кремаста, без премногу стврднување или одвојување.
Дали вреди да се проба?
Регистрираниот диететичар и писател на рецепти, Мика Сива, вели дека методот има совршена научна логика. „Готвењето е всушност наука – контролирањето на температурата според својствата на протеините во јајцето значително го подобрува квалитетот“, додава тој.
Сепак, некои се сомневаат во практичноста на овој метод. „Повеќето луѓе сакаат побрз начин за подготовка на јајца, а не метод што трае 32 минути“, вели Сива.
Без разлика дали ќе одлучите да го пробате или не, ова истражување покажува дека дури и наједноставните јадења можат да се усовршат со вистинската комбинација на наука и трпение.
Извор: N1info
-
Хороскоп1 ден
Хороскоп за сабота (22 февруари)
-
Македонија1 ден
Кај Демир Капија – Смоквица до крај на месец мај ќе има измена на сообраќај, односно целосно затворање на „Тунел Т2“
-
Временска прогноза6 часа
Студот ќе попушти, ќе имаме магла и услови за слаби врнежи од дожд и од снег следната седмица!
-
Македонија9 часа
Во водите на охридско езеро минувачи забележале неексплодирана бомба
-
Хороскоп19 минути
Хороскоп за недела (23 февруари)
-
Мобилни уреди6 часа
Крај на една ера, „Apple“ ја прекина една од најпрепознатливите функции на „iPhone“ по 18 години
-
Автомобили1 ден
Dacia подготвува електричен автомобил поевтин од новото Twingo
-
Магазин1 ден
Како да ја зачувате батеријата на телефонот: Четири клучни совети